دکتر اسماعیل کهرم فعال برجسته محیط‌زیست و مدرس دانشگاه در مورد عامل ایجاد ریزگردها به همشهری می‌گوید:نامیدن ریزگردها به نام ریزگردهای غربی یا عربی صحیح نیست چون خود ما نیز عامل ایجاد آن هستیم.زمانی که 400 هزار هکتار از تالاب‌هایی مثل نیریز و بختگان خشک می‌شود رسوبات خشک شده کف آنها با باد حرکت می‌کند و تشکیل ریزگردها را می‌دهد.
به گفته دکتر کهرم هر هکتار جنگل در سال 7 تن ریزگرد را جذب می‌کند این در حالی است که به‌دلیل سوء‌مدیریت، جنگل‌ها نیز در حال تخریب و از بین رفتن هستند.ساخت سدهای متعدد روی رودخانه‌ها باعث خشک شدن تالاب‌ها و چرای بیش از ظرفیت مراتع نیز باعث لخت شدن خاک می‌شود؛ نتیجه اینکه وزش باد به جای عبور از مناطق پردرخت و پر آب و علف و آوردن طراوت و شادابی، خاک و ریزگرد با خود می‌آورد.
ترکیه، سوریه، عربستان و عراق هم در ایجاد این ریزگردها نقش دارند. به‌عنوان مثال ترکیه با ساخت 15سد روی دجله و فرات باعث خشک شدن بسیاری از تالاب‌ها شده است. صدام نیز زمان جنگ، تالاب هورالعظیم را خشک کرد تا ایرانی‌ها نتوانند از آن برای موقعیت‌های جنگی استفاده کنند بنابراین رسوبات این تالاب‌های خشک شده در کشورهای همسایه نیز(چون جهت حرکت باد از غرب به شرق است) به‌عنوان ریزگرد به همراه باد تا تهران می‌رسد.وی در مورد برنامه‌های موجود برای تثبیت ریزگردها می‌افزاید:
2برنامه کوتاه مدت و بلندمدت هست، با وجود 46 نقطه بحرانی که توسط ماهواره پیدا شده است برنامه کوتاه مدتی همچون مالچ پاشی برای این وسعت نمی‌تواند تدبیر خیلی مناسبی باشد، ضمن اینکه مالچ نیز چون از مواد نفتی است برای خاک و رشد گیاهان اصلا مناسب نیست و به خاک آسیب می‌رساند.برنامه بلندمدت جلوگیری از خشک‌شدن تالاب‌ها، چرای بی‌رویه دام در مراتع و حفظ جنگل‌هاست که نیاز به یک برنامه‌ریزی دقیق و همه جانبه با همکاری مسئولان مربوطه و نیز کشورهای درگیر دارد که البته کارهای انجام شده توسط این کشورها به خاطر گستردگی مناطق موفق نبوده است.
همانطور که ذکر شد تثبیت می‌تواند مانع برخاستن ریزگردها شود که در این زمینه هم ما نتوانسته‌ایم فعالیت‌های مثبتی انجام دهیم. مهندس مصطفی آقایی، پژوهشگر یکی از واحدهای فناور سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی و جزو طراحان شبکه‌های بیوپلیمری (پلیمرهای زیستی) و سازگار با محیط‌زیست درباره دستیابی به پلیمری نانویی که سازگار با محیط‌زیست است به همشهری می‌گوید: پلی‌لاتیس، بیوپلیمری نانویی است که می‌تواند باعث تثبیت شن های روان در بیابان، گردوغبار ناشی از صنایع و ریزگردها و گردو خاک حاصل از زمین‌های لخت و عاری از گیاهان شود.
این محلول پلیمری به خاطر داشتن بیش از 99درصد آب نه‌تنها باعث محصورکردن ذرات گرد، خاک، غبارو شن داخل کشور و تثبیت آنها می شود بلکه می‌تواند رشد گیاهان را در این مناطق تسریع کند و ضمن اینکه ضررهای ناشی از مالچ‌های نفتی را نیز برای محیط‌زیست ندارد، از لحاظ اقتصادی هم به صرفه است.
به بیان این پژوهشگر، علاوه بر ریزگردها و گردوخاک بیابان‌ها و تالاب‌ها ی خشک و زمین‌های عاری از گیاه، انبارهای روباز صنایعی مانند فولاد، مس، روی و آلومینیم نیز تولید گردوغبارهای میکرونی می‌کنند که همراه باد جابه‌جا می‌شوند و نوعی ریزگرد محسوب می‌شوند.مهندس آقایی یادآور می‌شود طرح تثبیت گرد وغبار انبارهای روباز کم و بیش در حال انجام است ولی برای تثبیت شن‌ها و گردوخاک زمین‌ها کاملا به بن بست رسیده‌ایم.
وی معتقد است اصولا کار مهمی غیر از حرف‌زدن برای تثبیت شن ها انجام نمی‌شود در حالی که ما با استفاده از آن موفق شدیم برای نخستین‌بار در بیابان‌های کاشان بذر، نهال و قلمه بکاریم و زمینه رشدشان را فراهم کنیم. حداقل عمر پلی‌لاتیس حدود ٦ماه است که ما می‌توانیم ماندگاری آن را به بیش از 2سال افزایش دهیم که پس از این مدت گیاهی که در شن‌ها رشد داده می‌شود به‌طور طبیعی از حرکت آنها جلوگیری می‌کند.
حتی ما تضمین داده‌ایم در صورت‌دادن مجوز با هزینه‌ای کم می‌توانیم خاک بیابان را تثبیت کنیم و گیاه و نهال بکاریم ولی جوابی دریافت نکرده‌ایم.وی عنوان می‌کند که اختراع این بیوپلیمر نانویی به ثبت رسیده و دارای تاییدیه سازمان پژوهش‌های صنعتی است و وزارت صنایع آن را به‌عنوان محصول «های‌تک» معرفی کرده است.
طاهره ساعدی
